Kao rezultat neobuzdane i nekontrolisane igre, radoznalosti, često i halapljivog gutanja hrane nije redak slučaj da pored hrane u digestivnom traktu naših ljubimaca završe i stvari koje nisu hrana ili njen sastavni deo. Ovaj problem se češće javlja kod pasa nego kod mačaka. To mogu biti razni predmeti kao što su loptice različite veličine i sastava (gumene, plastične, drvene pa i metalne), komadi drveta, igle, udice, a sastav ovoga “menija” su i male igračke ili njihovi delovi. Kada su ljubimci napolju dešava se da uz konzumiranu hranu u digestivni trakt unesu i po neki kamen ili zrna peska. Kao rezultat igranja i trganja tkanine u digestivnom traktu mogu završiti dugmad, komadi tkanine ili konac.

Piše: dr sc.vet.med. Siniša Gatarić

Pored svega navedenog, zbog halapljivog gutanja hrane zajedno sa njom se često progutaju i orašasti plodovi kao što su kestenovi, lešnici, orasi i slično. I sami vlasnici zbog nepoznavanja pravilne ishrane i fiziologije probave svoga ljubimca u hranu dodaju teško svarljive ili nesvarljive sastojke kao što su kosti, naročito kosti peradi koje ljubimci svojim čeljustima mogu da izlome i samelju a potom progutaju posle čega nastaje problem sa njihovim varenjem i pasažom kroz digestivni trakt što za posledicu ima stvaranje konkremenata.

Vlasnici mogu biti svedoci gutanja stranih tela što umnogome pomaže u postavljanju dijagnoze, kao i u odluci koju od metoda rešavanja problema da primeni veterinar praktičar. Ali, nažalost, u velikom broju slučajeva psi ili mačke mogu da progutaju strano telo, a da niko ne bude svedok. U pojedinim slučajevima manja i obla strana tela se pasiraju kroz digestivni trakt i snagom peristaltike budu potisnuta sve do njegovog završetka i u sastavu fecesa eliminisana iz organizma. U takvim slučajevima nemamo nikakvih kliničkih simptoma i gutanje takvih stranih tela ne dovodi do ozbiljnih zdravstvenih problema. Problemi nastaju onoga momenta kada strana tela zbog svoga obima, oblika i konzistencije (čvrsta tela koja ne mogu da se prilagode lumenu jednjaka i creva) terana snagom perilstatičkih kontrakcija u jednom momentu dođu do dela jednjaka ili creva kroz koji dalje ne mogu da pasiraju i tu ostaju zaglavljena ili se zabiju u zid želudca ili zaglave u pilorusu (prelazu želuca u creva).

Zaglavljivanjem stranog tela dolazi do opstrukcije tog dela jednjaka ili creva čime se onemogućava dalja pasaža sadržaja digestivnog trakta. Zbog nepravilnog oblika, veličine i konzistencije strano telo vrši pritisak na stenku jednjaka ili creva.

Ako se strano telo zaustavi u jednjaku ono dovodi do njegove opstrukcije ili perforacije zavisno od oblika stranog tela. U slučaju kada se strano telo zaglavi u crevima svojim pritiskom dovodi do poremećaja u cirkulaciji tog dela creva što vremenom zbog ishemije i poremećaja cirkulacije dovodi do nekrotičnih procesa na zidu creva. Što kao krajnji rezultat ima za posledicu perforaciju creva sa izlivanjem crevnog sadržaja u trbušnu šupljinu i nastanka peritonitisa i sepse. Do sličnog ishoda mogu dovesti i strana tela koja na svojoj površini imaju oštre izbočine koje mogu dovesti do mehaničkog oštećenja (probijanja) zida creva različitog stepena pa sve do potpune perforacije.

U kliničkoj slici dominiraju simptomi zavisno od mesta zaustavljanja stranog tela.

Ako je strano telo locirano u prednjim partijama digestivnog trakta (ždrelo i jednjak do ulaska u želudac – kardija) kod pacijenta izaziva kašalj, pojačanu salivaciju i nagon za povraćanje, kao i nemogućnost uzimanja hrane i vode. Ako je strano telo došlo u želudac ili se dalje pasiralo u creva prva ozbiljna stvar na koju se žale vlasnici kućnih ljubimaca je povraćanje (vomitus). Vremenom frekvenca povraćanja postaje sve češća i upornija nakon pokušaja ljubimaca da uzimaju hranu i vodu. Može da se javi i mekša stolica ili dijareja. Zbog gubitka elektrolita i pogoršanja opšteg stanja pacijenti postaju nezainteresovani za hranu, apatični i malaksali. Kao posledica perforacije želuca ili creva može da se pojavi krv u izmetu (melena). U slučaju nepružanja pravovremene stručne intervencije i izvođenja potrebnog hirurškog zahvata zbog razvoja peritonitsa i septikemičnog šoka pacijent veoma brzo ugine.

U postavljanju dijagnoze neophodno je uzeti iscrpnu anamnezu od vlasnika, potom sprovesti opšti klinički pregled prilikom koga moramo obratiti pažnju na bolnost u predelu jednjaka ili abdomena, a palpacijom je ponekad moguće i napipati strano telo u digestivnom traktu zavisno od njegove veličine i položaja.

Kao dijagnostičke metode primenjuju se ultrazvučni pregled, rendgenološko snimanje nativno ili sa kontrastom i endoskopski pregled. Ozbiljan problem u postavljanju dijagnoze mogu predstavljati vlaknaste materije (konci i tkanine) koje je veoma teško dijagnostikovati upotrebom ultrazvuka i rendgena. U takvim slučajevima, pored endoskopskog pregleda iskusni kliničari pribegavaju dijagnostičkoj laparatomiji pa i gastro ili enterotomiji.

Rešavanje problema sa stranim telom zavisi od njegove lokacije. U slučaju kada je strano telo locirano u jednjaku najčešće zahteva izvođenje hirurškog zahvata izuzev stranih tela koja su locirana u prednjim delovima jednjaka gde se strano telo može odstraniti putem forcepsa ili endoskopa sa hvataljkama. Strano telo koje se ne može odstraniti konzervativnim zahvatom ili je izvršilo perforaciju jednjaka odstranjuje se hirurškim putem – ezofagotomijom. Pristup do jednjaka je različit zavisno od toga da li je strano telo u vratnom ili grudnom delu jednjaka. U svakom slučaju izvodi se u opštoj anesteziji. Kod obimnih zahvata na jednjaku potrebno je postoperativno obezbediti ishranu pacijenta putem želučane sonde ili parenteralno.

Što se tiče stranih tela u dubljim delovim digestivnog trakta ako se na vreme dijagnostikuje strano telo u želucu ili crevima bez prisustva nekrotičkih procesa, problem se rešava izvođenjem gostrotmije ili enterotomije. Strano telo se pažljivo vadi a zid želuca ili creva se zatvara adekvatnim šavom. U slučaju kasnijeg delovanja na crevima se može razviti nekrotični proces kada je neophodno izvršiti odstranjivanje nekrotiziranog dela creva sa pripadajućim mezenterijumom i uspostavljanjem anastomoze. Abdominalna šupljina se opsežno ispira a parenteralno se uklučuju antibiotici i elektroliti. Posle hirurškog zahvata neophodno je da pacijent bude na strogoj dijeti 3-5 dana uz adekvatnu parenteralnu ishranu.

Dr sc.vet.med. Siniša Gatarić rođen je u Prnjavoru. Fakultet veterinarske medicine Univerziteta u Beogradu završio je 1994. godine. Na istom Fakultetu magistrirao je iz oblasti veterinarske hirurgije, a zatim odbranio i doktorsku tezu na temu: “Uticaj propofola i ketamina na koncentraciju antizapaljenskih citokina i patohistološke promene u mozgu pacova izazvane pentilentetrazolom”. Autor je nekoliko desetina stručnih i naučnih radova. Obavljao je funkciju predsednika Veterinarske komore RS, bio direktor DJP Veterinarske stanice Prnjavor, pomoćnik ministra za veterinarstvo u Ministarstvu poljoprivrede šumarstva i vodoprivrede RS, načelnik opštine Prnjavor, član Izvršnog komiteta UN u Ženeva za održivi razvoj u obrazovanju u okviru Evropske ekonomske komisije UN… Od 2021. godine radi u AD “Veterinarska stanica Prnjavor” kao stručni konsultant za hirurgiju. Stanica je osnovana u maju mesecu 1952. godine, tako da pune 73 godine bez prekida pruža usluge zdravstvene zaštite i terapije domaćim životinjama i kućnim ljubimcima, a danas ima i gruming kabinet, kao i pet šop sa apotekom.