U slučaju da kod svoga ljubimca (psa ili mačke) primetite neuobičajeno ponašanje koje se ogleda u češanju jednog ili oba uha, otresanje glavom ili iskrivljenog položaja glave na jednu stranu i uz sve to zapazite iscedak iz uha, a na dodir bolnu reakciju ljubimca, nema sumnje da treba što pre da posetite svoga veterinara. Svi ovi znaci ukazuju na veoma neprijatno i za lečenje kompleksno stanje, a to je upala spoljašnjeg ušnog kanala (otitis externa). Otitis externa predstavlja zapaljenje kože spoljašnjeg ušnog kanala koje može biti akutnog i hroničnog toka praćeno većim ili manjim bolom, sa ili bez promena na ušnoj školjci. Kod pasa se deset puta češće javlja nego kod mačaka, a razlog za to je anatomski položaj ušne školjke.

Piše: dr vet.med. Siniša Gatarić

Spoljašnji ušni kanal  počinje otvorom u ušnoj školjci (auricula), a završava bubnom opnom koja izgleda glatko, sjajno i prozirno i sivo bele je boje. Ona fizički razdvaja spoljašni ušni kanal od srednjeg uha. Spoljašnji ušni kanal ima dva dela, vertikalni i horizontalni. Dužina kanala zavisi od rase pasa i kreće se od 4 cm do 10 cm, a njegova širina od 0,4 cm do 0,8 cm.

PROČITAJ JOŠ

Britanski veterinari upozoravaju: Stiže nam epidemija buva

Zašto su važni kalcijum i fosfor?

Gojaznost ljubimaca – faktori rizika

Zapaljenje spoljašnjeg ušnog kanala spada u dermatološka oboljenja s obzirom da unutrašnjost kanala pokriva nežna koža koja sadrži dlačne folikule, znojne i lojne žlezde koje proizvode ušni vosak (cerumen). Faktore koji dovode do otitis externa možemo podeliti u tri grupe:

• Predisponirajući;
• Primarni;
• Sekundarni;

Predisponirajući faktori vezani su za rasne osobenosti kao što su:

• Položaj ušne školjke, da li “pada” preko otvora ušnog kanala kao kod bigla, kokera i jazavičara.  – Urođena stenoza (suženje) kanala kao što je slučaj kod šar peja.
• Preveliko prisustvo dlaka u ušnom kanalu kao kod pudli i terijera.

Ovi predisponirajući faktori otežavaju aeraciju spoljašnjeg ušnog kanala, omogućuju zadržavanje vlažnosti, povećanu tempraturu te otežanu eliminaciju cerumena i sadržaja ušnog kanala. Sve ovo u kombinaciji sa primarnim i sekundarnim faktorima doprinosi nastanku zapaljenja spoljašnjeg ušnog kanala.

Primarni faktori koji dovode do zapaljenja spoljašnjeg ušnog kanala su:

• paraziti kao što je šugarac (Otodectes, Sarcoptes) te Demodex.
• strana tela kao što je “popino prase” (Hordeum murinum – rod ječmenih trava), kao i druga strana tela koja tokom igre ljubimca ili nepažljivim i nestručnim čišćenjem ušnog kanala od strane vlasnika mogu da zaostanu u kanalu.
•  hipersenzitvna i autoimuna oblenja (atiopije, nutritivne i druge alergije).
• hormonalni poremećaji (hipertireoidizam, poremećaj lučenja hormona nadbubrega, disbalans polnih hormona).
• neoplastične tvorevine (adenomi, adenokarcinomi, papilomi ).
•  Svi ovi faktori direktno dovode do zapaljenskog procesa koji može biti jednostran (popino prase i strana tela, polipi i neoplazme) ili obostran (autoimuna i alergiska oboljenja, hormonalni poremećaji).

Sekundarni faktori koji dovode do zapaljenja spoljašnjeg ušnog kanala su mikroorganizmi. To su najčešće bakterije i gljivice. Neke od njih su normalni stanovnici ušnog kanala i sastavni deo mikroflore koji u normalnim okolnostima ne izazivaju zapaljenje, ali potpomognuti predisponirajućim i primarnim faktorima dolazi do povećanog razmnožavanja istih i pojave infekcije spoljašnjeg ušnog kanala. Najčešće prisutne bakterije koje izazivaju zapaljenje su Staphylococcus, Proteus, Paeudomonas aeruginosa, a od gljivica kvaščeva gljivica (Malassezia pachydermatis) i kandida.

Usled rekurentnog otitisa exsterna (ponavljajućeg) dolazi do hroničnog zapaljenja i promena u spoljašnjem ušnom kanalu. Te promene se ogledaju u hipertrofiji i hiperplaziji epidermisa, hiperkeratozi, fibrozi, a u pojedinim slučajevima i kalcifikaciji. Sve ove promene dovode do stenoze ušnog kanala, povećanja vlažnosti i nakupljanja cerumena i detritusa što pogoduje povećanom razmnožavanju mikroorganizam koji izazivaju ponovnu infekciju i praktično se stvara “začarani krug” (circulus vitiosus).

Dijagnoza otitisa externa se postavlja kliničkim pregledom. Osnovni dijagnostički postupak je otoskopski pregled kojim se pregleda vertikalni i horizontalni kanal do uočljivosti bubne opne. Prilikom pregleda vertikalnog dela kanala ušna školjka se povlači prema gore, a konus otoskopa se gura prema dole i napred, dok se pozicija za pregled horizontalnog kanala dobija povlačenjem ušne školjke prema dole i u stranu, a konus otoskopa se lagano podiže prema gore. Kada se otoskopskim pregledom ustanove simptomi otitisa externa, sledeći postupak u uspostavljanju tačne dijagnoze je uzimanje brisa za mikrobiološki pregled (poželjno sa antibiogramom). Uzimanjem brisa i utvrđivanjem tačne mikroflore ušnog kanala obezbeđuju se uslovi za primenu ciljane terapija i izbegava nasumična primena antibiotika. Na ovaj način se značajno smanjuju povratne (rekurentne) infekcije ušnog kanala, a samim time i pojava hronične upale.

Terapija upale spoljašnjeg ušnog kanala počinje otklanjanjem primarnih faktora koji dovode do otitisa ako je to moguće. Potom se nastavlja sa ispiranjem i čišćenjm ušnog kanala. Najbolji način za čišćenje kanala je da se sredstvom za čišćenje napuni kanal, a potom da se nekoliko minuta nežno masira pokretima prstiju od srednjeg uha ka početku ušnog kanal. Potom se pusti da pas otrese glavu, a sa čistim ubrusom se višak tekućine ukloni sa ulaza u kanal i aurkulu. Ponekada je zbog  bola neophodno da se pas sedira. Veoma česta pogrešna navika vlasnika je da kanal čiste klipićima za uši čime samo dublje guraju cerumen u ušni kanal. Pravilnim ispiranjem ušnog kanala odstranjuje se sekret, detritus i cerumen. Na taj način pristupamo drugoj fazi lečenja upale ušnog kanala, a to je lokalna primena antibiotika, antimikotika ili antiparazitika, često u konbinaciji sa kortikosteroidima. Ponekad je, uz lokalnu aplikaciju, potrebna i sistmska primena ovih medikamenata. Veoma bitno u terapiji je da ona traje dovoljno dugo, a to znači da se terapija nastavlja po nestanku simptoma upale još sedam dana. Kod hronične upale spoljašnjeg ušnog kanala medikamentozna terapija najčešće ne daje rezultate, pa je neophodno pristupiti hirurškom zahvatu koji može da ide od pravljenja reza koji omogućava bolju aeraciju i eliminaciju sadržaja iz kanala do njegove potpune ablacije.

Dr sc.vet.med. Siniša Gatarić Fakultet veterinarske medicine Univerziteta u Beogradu završio je 1994. godine. Na istom Fakultetu magistrirao je iz oblasti veterinarske hirurgije, a zatim odbranio i doktorsku tezu. Autor je nekoliko desetina stručnih i naučnih radova. Obavljao je funkciju predsednika Veterinarske komore RS, bio direktor DJP “Veterinarske stanice Prnjavor”, pomoćnik ministra za veterinarstvo u Ministarstvu poljoprivrede šumarstva i vodoprivrede RS, načelnik opštine Prnjavor, član Izvršnog komiteta UN u Ženeva za održivi razvoj u obrazovanju… Od 2021. godine radi u AD “Veterinarska stanica Prnjavor” kao stručni konsultant za hirurgiju. Stanica je osnovana 1952. godine i pune 73 godine bez prekida pruža usluge zdravstvene zaštite i terapije, a danas ima i gruming kabinet i pet šop sa apotekom.